Klinisch Psycholoog, gedragstherapeut verbonden aan het UPC-KU Leuven, oprichter en Managing Director van U-Count! en werkzaam in een privépraktijk.
Met verbazing keek ik de voorbije weken hoe een miniscuul organisme, het ‘leeft’ zelfs nog niet echt, onze beschaafde wereld herleidde tot een hoopje ellende. Juist: we trekken ons op aan de hoop en hartverwarmende initiatieven. En ja: ook ik klap in mijn handen. Maar toch, de zwakheden van de mondiale maatschappij werden in die paar weken stevig in de verf gezet. Het leven valt quasi stil, onze vrijheid wordt ingeperkt. Wie zegt nu nog vol overtuiging: “Die gevangenen hebben het veel te goed, pak toch hun TV af!?”
We beschermen ons met maskers en de gepaste afstand. Hopelijk hebben we over een jaar een vaccin – gelukkig is er het menselijk vernuft- maar het blijft pijnlijk wachten. Intussen verliezen we toch een deel van onze waardigheid. Gezondheidssystemen klappen in elkaar, de gebreken worden pijnlijk blootgelegd. Maar de vraag is: zal onze wereld hier iets uit leren of keren we terug naar het leven van voorheen?
Het is duidelijk dat onze emoties en verlangens de wereld regeren
In ieder geval wordt het duidelijk dat onze emoties en verlangens de wereld regeren. Deze keer is het de angst. Gelukkig misschien. Want zonder die angst konden we onze voorbeeldige discipline -er zitten geleidelijk al wat barsten in- en ‘social distancing’ wel vergeten. Onze emoties helpen zo ons onszelf en onze naasten te redden. Maar anderzijds hebben die emoties ook vele levens gekost doordat ze in het verleden tot bepaalde beleidskeuzes hebben geleid.
Zo zien we dat het rijkste land van de wereld uit ideologische overwegingen, die gebaseerd zijn op emotionele verlangens, er niet in slaagt een degelijke gezondheidszorg uit te bouwen voor de meeste van haar inwoners. Met alle dramatische gevolgen van dien.
Dichter bij huis klagen ook onze virologen dat eerdere waarschuwingen voor virale uitbraken dikwijls werden weggelachen. Hierdoor zullen noodzakelijke fondsen voor onderzoek niet altijd gevonden zijn. In ieder geval zal dit de komende tijd geen probleem meer vormen.
Angst heeft de neiging uit te doven wanneer mensen er voortdurend aan blootgesteld worden
We zullen dus alert moeten blijven voor die emoties en verlangens. Angst heeft namelijk de neiging uit te doven wanneer mensen er voortdurend aan blootgesteld worden. Dat leidt tot meer nonchalance, waardoor andere concurrerende verlangens opnieuw de bovenhand kunnen nemen.
Laat me enkele voorbeelden geven:
Zo is mijn 15 jarige dochter wel bang om ons te besmetten, maar anderzijds mist ze haar lief toch wel meer en meer. Ze vertoont daarbij een onuitputtelijke creativiteit om beiden met elkaar proberen te verzoenen, om hem toch maar te kunnen ontmoeten.
Verder kan ik me voorstellen dat menig zelfstandige ondernemer en bedrijf balanceert tussen volksgezondheid en de neiging om zijn producten en diensten aan de man te brengen. Zo nu en dan bereiken ons dan ook de verhalen van horecazaken die achter gesloten deuren hun activiteit verder zetten. Er zijn in ons land ook reeds bedrijven gesloten omdat ze zich niet aan de coronamaatregelen hielden.
Zinnetjes zoals ‘hou u aan de maatregelen’ en ‘hou vol’ zullen hoogstwaarschijnlijk niet volstaan
Of tot slot de politicus die de wensen van de kiezer of belangengroepen wil bedienen maar anderzijds botst op de beperkingen die het virus hierbij oplegt. Dat dit laatste mogelijk tot gevaarlijke situaties leidt konden we de vaststellen in de soms bedenkelijke beleidsbeslissingen bij de aanpak van dit virus, waarbij diverse landen (UK, VS,…) op hun stappen moesten terugkeren. Op dit eigenste moment denk ik ook aan Spanje waar wetenschappers hun hart vasthouden nu de maatregelen versoepeld worden onder druk van de dramatische economische gevolgen.
We zullen dus rekening moeten houden met die voor/nadelen-balans die opgebouwd is uit soms tegenstrijdige emoties en verlangens en die ons gedrag bepalen. Zinnetjes zoals ‘hou u aan de maatregelen’ en ‘hou vol’ zullen daarbij hoogstwaarschijnlijk niet volstaan.
Ik hoop dat de taskforce voor de exit-strategie hiermee rekening houdt. Als de taskforce wil dat mensen zich houden aan de huidige en toekomstige maatregelen zal ze die zoveel mogelijk in balans moeten brengen met de emoties en verlangens die het gedrag van de mensen bepalen.
